Ανάπτυξη της Φιλαναγνωσίας ως βασική δεξιότητα επιτυχίας στην καθημερινή ζωή των μαθητών μας

 

Στο Σχολείο μας η Λογοτεχνία παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στο μάθημα της Γλώσσας και κυρίως στην ανάπτυξη της Φιλαναγνωσίας ως βασική δεξιότητα επιτυχίας στην καθημερινή ζωή των μαθητών μας. Δεν αφορά μόνο την ανάπτυξη κινήτρου για να “διαβάζουμε ιστορίες” αλλά να σκεφτόμαστε μέσα από ιστορίες που μας συγκινούν για τον κόσμο και τη ζωή. 

Όταν διαβάζουμε ένα βιβλίο δεν είμαστε ποτέ οι ίδιοι καθώς μας αγγίζει και ο αναστοχασμός και το συναίσθημα που γεννιούνται από το διάβασμα. 

Το διάβασμα αφορά την ίδια μας την προσωπικότητα τι είμαστε, τι ξέρουμε, τι θέλουμε , τι αντέχουμε, την στάση μας απέναντι στη ζωή. Γι΄αυτό και ένα βιβλίο μπορεί να διαβαστεί πολλές φορές και να “πει” διαφορετικά πράγματα στον αναγνώστη γιατί ανάγνωση είναι ανα-γνωση και κάθε φορά, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές  ο αναγνώστης είναι “ένας άλλος άνθρωπος” και μεταφράζει όσα διαβάζει σε νέες εμπειρίες και γνώσεις που έχει..Ανάγνωση είναι η ξανά – ανακάλυψη της γνώσης. Οι μαθητές καλούνται να κατανοήσουν βιωματικά πώς τους άλλαξε ένα βιβλίο.

 

Στο Σχολέιο μας πάντα υποστηρίζουμε τους γονείς στο ρόλο τους και φροντίζουμε να τους υποδεικνύουμε τη σημασία του παραδείγματος στην καθημερινή ζωή. Το διάβασμα είναι σοβαρή υπόθεση γιατί έχει πολλαπλές συνέπειες στην εξέλιξη του παιδιού

• Διαβάζοντας το παιδί μαθαίνει να έχει ακρίβεια και ταχύτητα στην  αποκωδικοποίηση. Επειδή όμως η εξάσκηση δεν ταυτίζεται συχνά με την απόλαυση, η χρήση κατάλληλων βιβλίων για κάθε μικρό αναγνώστη είναι το κλειδί στο να αναπτυχθεί η φιλαναγνωσία και η αναγνωστική ικανότητα (ακρίβεια και ταχύτητα αποκωδικοποίησης, ανάγνωση των σημείων της στίξης, εκφραστική ανάγνωση).
• Διαβάζοντας το παιδί αναπτύσσει το λεξιλόγιό του ως προς την έννοια αλλά και ως προς την ορθογραφική ικανότητα (οπτικό λεξικό). Η ορθογραφία και το λεξιλόγιο δεν μαθαίνονται αποσπασματικά αλλά σε ένα πλαίσιο με νόημα για το καθένα.
• Διαβάζοντας το παιδί μαθαίνει να βλέπει τη ζωή και τους πρωταγωνιστές σε ένα πλαίσιο και όχι ξεκομμένα. 

Οι πράξεις έχουν κίνητρα και συνέπειες. Τα συναισθήματα οδηγούν σε διαφορετικές συμπεριφορές. Η τεχνολογία, η επιστήμη, οι συνήθειες των ανθρώπων της εποχής συνδέονται με τη ζωή των πρωταγωνιστών.  Η ηθική, το αποτέλεσμα, η προσπάθεια, το όραμα, η αποτυχία, η αλληλοβοήθεια, η επιμονή, η παραίτηση, κ.λ.π, βρίσκουν στο διάβασμα των λογοτεχνικών βιβλίων παραδείγματα με τα οποία το παιδί – αναγνώστης διαπαιδαγωγείται.καθώς ταυτίζεται. Ο εκπαιδευτικός υποστηρίζει αυτήν την αλληλεπίδραση και συντονίζει το μοίρασμα μεταξύ των παιδιών.

• Το μάθημα δεν νοείται χωρίς συζήτηση όπου τα παιδιά μοιράζονται σκέψεις συναισθήματα βιώματα, ιδέες. Η κατανόηση του κειμένου, η εικαστική αποτύπωση του πιο σημαντικού για κάθε παιδί μέρους της ιστορίας, το παιχνίδι ρόλων, η τροποποίηση της ιστορίας με κριτήρια που τα ίδια τα παιδιά προτείνουν, οι κατασκευές, η δημιουργία ενός βιβλίου από τα βιώματα των παιδιών που διάβασαν το συγκεκριμένο βιβλίο, η δημιουργία επιτραπέζιου παιχνιδιού με βάση τους πρωταγωνιστές και την ιστορία, η δημιουργία αφίσας ή θεατρικού, η επιλογή κατάλληλης μουσικής που να αντιστοιχεί στην ιστορία σύμφωνα με τα παιδιά, η διήγηση ή η ανάπτυξη debate με βάση τις επιλογές των πρωταγωνιστών  κ.λ.π΄. είναι μερικά από τα πολλά που μπορεί να κάνει ο εκπαιδευτικός στο μάθημα της Λογοτεχνίας.

Συμπερασματικά, η Λογοτεχνία ως ξεχωριστό μάθημα ενταγμένο στο μάθημα της Γλώσσας σύμφωνα με τα Διαθεματικά Προγράμματα Σπουδών είναι ένα μάθημα που διδάσκεται με τη μέθοδο Project.

 

Πρώτος στόχος : Η ανάπτυξη κινήτρου στα παιδια

Ο εκπαιδευτικός συζητάει με τα παιδιά για το μάθημα: 

• τι πιστεύουν ότι είναι η Λογοτεχνία
• τι μαθαίνουν τα παιδιά από αυτό το μάθημα 
• γιατί επιλέγει το βιβλίο ο εκπαιδευτικός
• με ποια κριτήρια
• αν έχουν ξεφυλλίσσει ή αν συνηθίζουν να επιλέγουν βιβλία μόνα τους ή με τους γονείς τους (επίσης αν  και πότε πάνε σε βιβλιοπωλείο) 
• αν έχουν συναντήσει συγγραφέα ή άλλη εργαζόμενο σε βιβλιοπωλείο 
• τι πιστεύουν για τους συγγραφείς λογοτεχνικών βιβλίων ή γενικότερα τους συγγραφείς
• γιατί υπάρχει η εικονογράφηση και αν ξέρουν κάποιον εικονογράφο
• αν ξέρουν να διαβάζουν τι υπάρχει σε ένα βιβλίο
• να ξέρουν τη ζωή κάποιων σημαντικών συγγραφέων αρχαίων ή σύγχρονων (φέρνει παραδείγματα με βιβλία που δείχνει στην τάξη)
• αν γνωρίζουν για τα βραβεία Νόμπελ Λογοτεχνίας
• αν θέλουν να ρωτήσουν τον ίδιο τον εκπαιδευτικό τι βιβλία του αρέσει να διαβάζει και γιατί 
• αν διαβάζουν οι γονείς τους βιβλία και τι είδους (μπορεί να πάρουν συνέντευξη τα ίδια τα παιδιά και να τη διαβάσουν ή να την παρουσιάσουν στην τάξη)
• αν ξέρουν τι είναι τα παραμύθια και τι χαρακτηριστικά συνήθως έχουν  κ.λ.π. 

Στον πίνακα ανακοινώσεων της τάξης καταγράφονται από τα παιδιά οι στόχοι και οι ιδέες για το μάθημα.

 

Δεύτερος στόχος: Γνωριμία- ανάγνωση του κοινού  λογοτεχνικού βιβλίου της τάξης μέσα από δραστηριότητες βιωματικές

 

Σε μαθητές που δεν ξέρουν ακόμη να διαβάζουν:

 

Ο εκπαιδευτικός διαβάζει εκφραστικά σελίδα – σελίδα την ιστορία δείχνοντας τις εικόνες.και ζητώντας από τα παιδιά να διηγηθούν (ως το σημείο που διάβασε την  ιστορία κάθε φορά) 

Κάνει προφορική ανάλυση με τη βοήθεια όλων των παιδιών. Καταγράφουν στο διαδραστικό (εκτυπώνουν μετά και κολλούν στο Ημερολόγιο) τα βασικά σημεία της ιστορίας. Ιχνηλατούν ή αντιγράφουν  λέξεις με χρώμα ανάλογα το συναίσθημα που τους δημιουργείται. Μπορεί να παίξουν την ιστορία με παντομίμα ή παιχνίδι ρόλων, να φτιάξουν χάρτινα ρούχα ή αντικείμενα σχετικά με την ιστορία.

Τα παιδια΄”διαβάζουν” το βιβλίο του το καθένα και επιλέγει να την πει με ζωγραφιά σε τέσσερις εικόνες. Πριν λένε προφορικά τι εικόνες θα ζωγραφίσουν και γιατί είναι σημαντικές στην εξέλιξη της ιστορίας.

Ζωγραφίζουν επίσης τον εαυτό τους πώς ένιωσε, τι σκέφτηκε μέσα από την ακρόαση της ιστορίας,

Στο σπίτι ξανακούν την ιστορία από τους γονείς τους. Την επόμενη φορά συζητούν τι άλλο ένιωσαν ή κατάλαβαν όταν ξαναάκουσαν την ιστορία.

Το βιβλίο- ιστορία το επεξεργάνται όλα τα παιδιά σε σχέση με:

• το θέμα
• τις αντιδράσεις των πρωταγωνιστών
• τις γνώσεις για τον κόσμο
• τα συναισθήματα που προκαλούνται στους αναγνώστες
• την καθημερινότητα στο Σχολέιο ή στο σπίτι
• την εικαστική έκφραση (ζωγραφιές, ιδέες για κατασκευές, πηλό κλπλ)

 

Σε μαθητές που μαθαίνουν να διαβάζουν (Α΄- Β΄τάξεις)

Ο εκπαιδευτικός ζητάει από τους μαθητές να διαβάσουν την σελίδα που μόλις διάβασε χορικά προσέχοντας όλοι να ακολουθούν το ρυθμό του και να παίρνουν κατάλληλες ανάσες για να αποκτήσουν προσωδία. Οι μαθητές που ξέρουν να διαβάζουν το κάνουν  μπροστά στην τάξη και μετά υποστηρίζουν το ζευγάρι τους να διαβάσει κι αυτό το συγκεκριμένο απόσπασμα (1-2 προτάσεις).

Η κατανόηση της ιστορίας γίνεται και  προφορικά και γραπτά ενώ επιπλέον όταν ζωγραφίζουν οι μαθητές γράφουν με λίγα λόγια τι ζωγράφισαν. Μπορούν να χρησιμοποιούν διαφορετικά χρωματιστά μολύβια.

Όσο αναπτύσσεται η αναγνωστική ικανότητα των μαθητών τόσο ζητείται από τον εκπαιδευτικό να του διαβάζουν τα σημεία της ιστορίας που τους άρεσαν,.

 

Εκτός από τις προτάσεις του προηγούμενου επιπέδου, οι μαθητές μπορούν να φτιάξουν το δικό τους βιβλίο με κολλάζ από τις εργασίες της τάξης. 

Στην αρχή θα υπάρχει ένας πρόλογας από όλους (εκπαιδευτικό και μαθητές) για το τι δραστηριότητες έκαναν όταν επεξεργάζονταν το βιβλίο ατομικά ή σε ομάδες  (παρουσιάζοντας φωτογραφίες ή φωτοτυπίες από αυτές) και στο τέλος θα κάνουν οι μαθητές ατομικά την αξιολόγηση του βιβλίου εξηγώντας γιατί τους άρεσε (σκέψεις, συναισθήματα) και γιατί θα μπορούσαν να το προτείνουν σε άλλα παιδιά.

 

Σε μαθητές με αναγνωστική ευχέρεια (Γ΄Δ-Ε- Στ- τάξεις)

Ο εκπαιδευτικός ζητάει από τους μαθητές με αφορμή το λογοτεχνικό βιβλίο να παρουσιάσουν ατομικά ή σε ομάδες τα πανανθρώπινα προβλήματα, τις αξίες ζωής, τις ανθρώπινες αντιδράσεις και συμπεριφορές σε γεγονότα που συμβαίνουν. Επίσης οι μαθητές διατυπώνουν προφορικά και γραπτά την πρόταση που εκφράζει καλύτερα την δική τους προσέγγιση πάνω στην αντιμετώπιση ανάλογων καταστάσεων.

Στόχος είναι ο αναστοχασμός με βάση προσωπικά κριτήρια κι η ανάπτυξη κριτικής σκέψης ώστε να αναδειχθεί η σπουδαιότητα της αποδοχής του διαφορετικού, της συμπόνοιας για τον εαυτό και τους άλλους, τη σημασία του μοιράσματος και της επικοινωνίας στις ανθρώπινες σχέσεις και της σχετικότητας των πραγμάτων.

Οι πανανθρώπινες αξίες που αναπτύσσονται μέσα από το συγκεκριμένο βιβλίο μπορούν να συνδυαστούν με σύγχρονα ή αρχαία αριστουργήματα της λογοτεχνίας ή το βίο των συγγραφέων τους κάνοντας αναφορά στις αξίες και τον τρόπο ζωής της εποχής τους. 

 

ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ

ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ 

Στο Ημερολόγιο καταγράφουμε πόσα μαθήματα θα είναι η επεξεργασία του βιβλίου και πότε θα γίνει η αξιολόγηση του (τελευταία μαθήματα της χρονιάς)

Εξηγούμε ότι οι στόχοι είναι:

• η βελτίωση της αναγνωστικής ικανότητας των μαθητών (ταχύτητα και ακρίβεια)
• η βελτίωση του λεξιλογίου τους (ομώνυμα, αντώνυμα, ετυμολογία)
• η σωστή άρθρωση και ανάγνωση με ροή
• η αναδιήγηση των βασικών σημείων της ιστορίας
• η κριτική ανάλυση καταστάσεων και χαρακτήρων
• η ανάπτυξη της φαντασίας και η εικαστική αποτύπωση ιδεών
• το μοίρασμα εμπειριών και συναισθημάτων, προβληματισμών και σκέψεων
• η εξάσκηση στη μνημονική στρατηγική  του νοερού χάρτη που βοηθά στην μελέτη οποιουδήποτε γνωστικού αντικειμένου
• στην ανάπτυξη φιλαναγνωσίας
• στην ανάπτυξη επικοινωνίας μεταξύ παιδιού και γονέα καθώς θα του διαβάζει δυνατά τις συγκεκριμένες για ανάγνωση σελίδες (λίγες κάθε μέρα μέχρι το επόμενο μάθημα)
• στην ανάπτυξη συνεργασίας μεταξύ των μαθητών με την μηνιαία καταγραφή των απαντήσεων ή θεμάτων που επεξεργάστηκαν στην τάξη (κριτική προσέγγιση της ιστορίας και εικονογράφησή της)
• την αξιολόγηση του βιβλίου ατομικά και συλλογικά στο τέλος της χρονιάς με κριτήρια 
• την πιθανή παρουσίαση του project στο Σχολείο ή στο συγγραφέα (Τριβιζά) με μορφή power point (θα περιλαμβάνει τις εργασίες των παιδιών και φωτογραφίες που δουλεύουν)..

Τα παιδιά έχοντας μπροστά τους το βιβλίο, συζητούν  τις τυχόν ιδέες για την ιστορία, φόβους, προσδοκίες τους. Τις καταγράφουμε καθώς είναι σημαντικό να γίνει στο τέλος η αξιολόγηση από τα παιδιά και να έχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον εαυτό τους και την προσπάθειά τους αυτή που θα τους βοηθήσει να αναστοχαστούν και να αξιολογήσουν αντικειμενικότερα τι έμαθαν..